همه ما به دنبال طول عمر و سلامتی بیشتر در زندگی هستیم. علاقه بشر به بقا و زنده بودن عامل بسیاری از پیشرفت ها در علوم و فنون جدید است. اما با پیشرفت زندگی ماشینی ، ترس و اضطراب از بیماری های مزمن نیز در حال افزایش است.

دانشنامه سلامت ، این روزها دیگر علت شایع مرگ‌ومیر، بیماری سل و آبله و وبا نیست، بلکه انسان ها با دستان خود ابزار خاتمه دهنده به زندگی شان را فراهم می آورند. یکی از بیماری هایی که در زمان های قدیم صدایی از آن به گوش نمی رسید، بیماری سرطان است. در حالی که امروزه می دانیم با افزایش سن خطر سرطان در حال افزایش است. اما علت واقعی چیست؟

با پیشرفت علم پزشکی، راه های متداول تشخیص و درمان بیماری ها بیش از پیش مورد بررسی قرار گرفته است. برای مثال، ۹۰ درصد روش های تشخیص و عکسبرداری بدن مورد تایید انجمن سلامت بین الملل یا همان NHS است. اما امروزه بسیاری از کشورها برای تشخیص بیماری های مختلف بیش از پیش از روش اسکن کامل بدن استفاده می کنند.

اما آیا این روش تشخیصی در کنار تمام فوایدش، امنیت هم دارد یا خطراتی دارد؟

روش های اسکن بدن

اسکن در لغت به معنای “کاوش” و “انتشار امواج در یک سمت معین” است که در علم پزشکی به منظور بررسی وضعیت اعضای داخلی بدن از آن استفاده می شود.

انواع مختلفی از اسکن وجود دارد که رایج ترین و پرکاربردترین نوع آن در پزشکی، CT scan (سی تی اسکن) یا همان پرتونگاری کامپیوتری است.

MRI (ام آر آی) یا همان عکسبرداری با رزونانس امواج مغناطیسی نوع دیگری از اسکن است که البته به منظور اسکن کل بدن، کارایی کمتری دارد.

ناهنجاری هایی که خیلی از افراد بعد از انجام اسکن ها و مخصوصا اسکن کل بدن گزارش می کنند بیش از آنکه مربوط به پرتوهای عکسبرداری باشد، از استرس و نگرانی فرد در زمان انجام اسکن کل بدن و ورود به تونل اسکن ناشی می شود

در روش سی تی اسکن با استفاده از صدها پرتو اشعه ایکس، عکس هایی از قسمت های متفاوت یک عضو داخلی بدن گرفته می شود. تجمع این امواج در هر قسمت از بدن، تصویر تنها بخش کوچکی از آن را ایجاد می کنند و برای بخش کوچک دیگر لازم است این چند صد پرتو برای بار دیگر تجمع یافته و تصویر دیگری را ایجاد کنند.

سی تی اسکن می تواند تصویر قسمت های مختلف بدن نظیر کبد، ریه، عروق خونی، مغز و اعصاب و همچنین استخوان ها را فراهم آورد.

پرتوها و تخریب DNA

انرژی هسته ای، بمب های هسته ای و حتی خطرات تاریکخانه ها برای افرادی که عکس ها را ظاهر می کنند، همگی این را به ما یاد آوری می کنند که پرتوها از هر نوعی که باشند، مخصوصا پرتوهای یونیزه کننده می توانند به بدن آسیب بزنند.

پرتوهای یونیزه کننده پرتوهای بسیار با نفوذ و پشت سر هم هستند. انرژی این پرتوها آنقدر زیاد است که به راحتی می تواند DNA سلول ها را تخریب کند. این قدرت تاثیر بر DNA است که سرطان زایی اسکن های مکرر را منجر می شود. قطعا ما نخواهیم توانست با تاثیرات اسکن بدن، مقابله کنیم.

بحث بر سر اینکه چه مقدار پرتو یونیزه کننده برای بدن قابل تحمل است، برای سال های متوالی ادامه داشته است. اما آنچه که امروز می دانیم آن است که تاثیرپذیری از معایب این پرتوها با افزایش سن افزایش می یابد.

بنابراین از آنجایی که تنها عامل ایجاد سرطان پرتوها نبوده و عوامل متعددی خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهند، عاقلانه آن است که برای پیشگیری از ابتلا به سرطان، سبک زندگی سالمی را انتخاب کنیم.

اما جالب است که امروزه استفاده از همین پرتوهای مخرب برای درمان تومورهای سرطانی نیز افزایش یافته است. اگرچه در اینجا نیز استفاده بیش از حد و تنظیم نشده این پرتوها، سلامت اعضای بدن را تهدید خواهد کرد.

بنابراین بهترین راه انتخابی توسط پزشکان، کنترل مواجهه با این پرتوها هنگام تشخیص و درمان بیماری ها می باشد.

اسکن کل بدن روشی گران قیمت است که فرد بر تخته ای متحرک دراز کشیده و وارد تونل عکسبرداری می شود.

MRI در مقایسه با CT scan گران تر است، چراکه تجهیزات و لوازم این روش پیچیده تر از CT scan است.

خطرات سلامتی

با انجام یک بار سی تی اسکن، مقدار پرتوهای هجوم آورنده به بدن تقریبا کمتر از میزانی است که خطر جدی برای بدن داشته باشد. البته این را هم بگوییم که این روش تشخیصی، انقلابی در تشخیص بیماری ها و شرایط بالینی برپا کرد.

موقع انجام یک مرتبه سی تی اسکن آن هم در یک بخش خاص بدن، مزایای این اسکن بیشتر از معایب و خطرات آن خواهد بود. اما اگر شما به طور پی دی پی سی تی اسکن داشته باشید، مثلا هر ۵ سال یکبار، آن زمان است که باید نگران معایب و خطرات باشیم.

آمارها نشان می دهند که تقریبا از هر صدهزار فرد ۴۰ تا ۷۰ ساله، ۲۴۰ نفر از سرطان و اثرات مستقیم پرتوهای اسکن بدن، جان خود را از دست می دهند.

سی تی اسکن منجر به اختلالات روانی می شود؟

خیلی افراد معتقدند که اسکن بدن موجب آسیب های مغز و اعصاب می شود.

بسیاری از افراد معتقدند که اسکن ها و مخصوصا اسکن کل بدن، موجب اختلالات روانی می شود.

در اینجا لازم است بگوییم ناهنجاری هایی که خیلی از افراد بعد از انجام اسکن ها و مخصوصا اسکن کل بدن گزارش می کنند بیش از آنکه مربوط به پرتوهای عکسبرداری باشد، از استرس و نگرانی فرد در زمان انجام اسکن کل بدن و ورود به تونل اسکن ناشی می شود.

پرتوهای سی تی اسکن  معایبی برای بدن داشته و فرد را مستعد جهش های ژنتیکی و سرطان می کنند، اما تا زمانی که روش تشخیصی و درمانی بهتری برای جایگزینی با این اسکن ها وجود ندارد، عاقلانه آن است که ما با تغییر سبک زندگی در جهت ارتقای سلامت، مانع تاثیر عوامل مخرب در ابتلا به سرطان و سایر بیماری ها شویم.